اسرار فتنه ها ومصائب آخرالزمان

منشأ فتنه‌ها

 در هر زمانی خداوند مردم را آزموده و فتنه‌هایی برای آنان رخ داده است، در آن فتنه‌ها عدّه‌ای گمراه و عدّه‌ای در راه حقّ ثابت مانده‌اند، این سیر از زمان حضرت آدم‌علیه السلام شروع و در زمان هر پیامبر و وصیّ پیامبری نیز ادامه داشته است، همان‌گونه که قرآن می‌فرماید: «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذِینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا...»1.

 یعنی: «آیا گمان کردید که داخل بهشت خواهید شد در حالی که هنوز رخدادهایی که بر اقوام و پیشینیان شما وارد شد، بر شما وارد نشده است؛ آنان به قدری گرفتار شدند که به لرزه درآمدند و...»

 و یا می‌فرماید: «أَحَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ * وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذِینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذِینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبِینَ»2.

 یعنی: «آیا مردم گمان می‌کنند همین که بگویند: ایمان آوردیم، رها می‌شوند و خداوند آنان را آزمایش نمی‌نماید؟ همانا امّت‌های پیش از آنان را آزمودیم [ اینان را نیز آزمایش خواهیم نمود] تا معلوم شود راست می‌گویند و یا دروغ می‌گویند

 در این امّت نیز این قانون ادامه یافته و طبق فرموده رسول خدا صلی الله علیه وآله که فرمود: «کلّیّه حوادثی که در امّت‌های پیشین رخ داده است بدون کم و کاست در این امّت نیز رخ خواهد داد»، از صدر اسلام تا کنون همواره فتنه‌هایی پیش آمده است و گروهی مردم را به راه‌های باطل و انحراف دعوت نموده‌اند و فرقه‌گرایی‌هایی ایجاد شده است، از این‌رو امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرماید:

 «إِنَّما بَدْءُ وُقُوعِ الْفِتَنِ أَهْواءٌ تُتَبَّعُ وَ أَحْکامٌ تُبْتَدَعُ یُخالَفُ فِیها کِتابُ اللَّهِ وَ یَتَوَلّی عَلَیْها رِجالٌ رِجالاً عَلی غَیْرِ دِینِ اللَّهِ فَلَوْ أَنَّ الْباطِلَ خَلَصَ مِنْ مِزاجِ الْحَقِّ لَمْ یَخْفَ عَلَی الْمُرْتادِینَ وَ لَوْ أَنَّ الْحَقَّ خَلَصَ مِنْ لَبْسِ الْباطِلِ لَانْقَطَعَتْ عَنْهُ أَلْسُنُ الْمُعانِدِینَ وَ لکِنْ یُؤْخَذُ مِنْ هذا ضِغْثٌ وَ مِنْ هذا ضِغْثٌ فَیُمْزَجانِ فَهُنالِکَ یَسْتَوْلِی الشَّیْطانُ عَلی أَوْلِیائِهِ وَ یَنْجُوا الَّذِینَ سَبَقَت لَهُمْ مِنَ اللَّهِ الْحُسْنی»3.

 یعنی: «اساس فتنه‌ها و شروع آنها از ناحیه هواهای نفسانی [ و دنیاخواهی‌ها و ریاست‌طلبی‌های] عدّه‌ای است که برای مقاصد خود مقرّراتی را بر خلاف کتاب خدا جعل می‌کنند و گروهی نیز بر خلاف دستورات دین خدا از آنان پیروی می‌کنند؛ آنان با آمیختن حقّ به باطل مردم را فریب می‌دهند، در حالی که اگر حقّ آمیخته به باطل نمی‌شد گلایه‌ای نبود و حقّانیّت آن بر مردم پوشیده نمی‌گردید، و اگر باطل نیز لباس حقّ بر تن نمی‌کرد مردم به انحراف کشیده نمی‌شدند، و لکن دنیاطلب‌ها حقّ و باطل را آمیخته به یکدیگر می‌کنند و مردم را گمراه می‌نمایند. در چنین وضعیّتی شیطان بر دوستان خود مسلّط می‌شود و آنان را گمراه می‌کند، و تنها کسانی از این فتنه‌ها سالم می‌مانند که مورد عنایت خداوند [ و دارای تقوا و درست‌کاری و بینش صحیح] باشند.

اسرار فتنه و بلا

فتنه به معنای مصیبت و بلا و یا به معنای امتحان و آزمایش است و خداوند هر ملّتی را به چیزهایی امتحان و آزمایش می‌نماید تا برای آنان روشن شود که با ادّعا از کسی چیزی پذیرفته نمی‌شود و پاداش اعمالشان مطابق انتخاب و عملکرد آن‌ها می‌باشد و هرگز ظلمی به آنان نخواهد شد، از این‌رو همان‌گونه که گذشت خداوند در اوّل سوره عنکبوت درباره امّت‌های پیشین می‌فرماید: «أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ * وَ لَقَدْ فَتَنَّا الَّذینَ مِنْ قَبْلِهِمْ فَلَیَعْلَمَنَّ اللَّهُ الَّذینَ صَدَقُوا وَ لَیَعْلَمَنَّ الْکاذِبینَ»4.

یعنی: «آیا مردم گمان می‌کنند که [ با گفتن "لا إِلهَ إِلَّا اللَّهُ، مُحَمَّدٌ رَسُولُ اللَّه" اسلام آنان پذیرفته می‌شود و] مورد آزمایش قرار نمی‌گیرند؟ در حالی که ما امّت‌های پیشین را امتحان و آزمایش نمودیم تا راستگو از دروغگو معلوم گردد.

 و در آیه «أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَ لَمَّا یَأْتِکُمْ مَثَلُ الَّذینَ خَلَوْا مِنْ قَبْلِکُمْ مَسَّتْهُمُ الْبَأْساءُ وَ الضَّرَّاءُ وَ زُلْزِلُوا حَتَّی یَقُولَ الرَّسُولُ وَ الَّذینَ آمَنُوا مَعَهُ مَتی نَصْرُ اللَّهِ أَلا إِنَّ نَصْرَ اللَّهِ قَریبٌ»5

درباره این امّت خداوند می‌فرماید:

 «ای مسلمانان! آیا گمان کردید که داخل بهشت خواهید شد و آزمایش‌هایی که امّت‌های پیشین داشته‌اند برای شما نخواهد بود؟! [ هرگز چنین نیست] آنان گرفتار کشته شدن و از دست دادن مال‌ها و فرزندان و اهل خود شدند و به قدری کار بر آنان سخت شد که پیامبر آنان و امّت او به لرزه درآمدند و گفتند: "یاری خدا کی خواهد آمد؟" [ و خداوند در پاسخ آنان فرمود:] یاری خدا نزدیک می‌باشد.»

 از این‌رو، معصومین‌علیهم السلام فرموده‌اند: «بهشت پیچیده شده به سختی‌هاست، و آتش پیچیده شده به شهوات است.»6

 و در آیه «لَتُبْلَوُنَّ فی أَمْوالِکُمْ وَ أَنْفُسِکُمْ وَ لَتَسْمَعُنَّ مِنَ الَّذینَ أُوتُوا الْکِتابَ مِنْ قَبْلِکُمْ وَ مِنَ الَّذینَ أَشْرَکُوا أَذیً کَثیراً وَ إِنْ تَصْبِرُوا وَ تَتَّقُوا فَإِنَّ ذلِکَ مِنْ عَزْمِ الْأُمُورِ»7

خداوند می‌فرماید: «ای مسلمان‌ها! شما به طور مسلّم در جان و مالتان آزموده خواهید شد و از ناحیه اهل کتاب و مشرکین آزارهای فراوانی خواهید دید، و اگر صبر و تقوا پیشه کنید به رشد و کمال خود خواهید رسید.»

 امتحان و بلا و مصایب دنیا برای مؤمن سبب رشد و بالا رفتن منزلت اوست و خداوند او را دوست می‌دارد که این بلاها را به او می‌دهد، و برای برخی از مردم بلاها سبب پاک شدن از گناهان و یا سبب رو آوردن به خدا و علاقه به ملاقات او و جدا شدن از علایق دنیا می‌باشد و خداوند می‌خواهد بنده خود را از گناه پاک کند تا چون خدای خود را ملاقات می‌کند عقوبت و گناهی بر او نباشد و با عشق به خدا به منزلت عالی و دیدار محبوب برود. این معنا را بندگان خدا نوعاً پس از مرگ احساس می‌کنند، از این رو، در آن عالم آرزو می‌نمایند که ای کاش بدن‌های آنان در دنیا مقراض شده بود تا مقام بالاتری را به دست می‌آوردند. از سویی به طور مسلّم بسیاری از بلاها به واسطه اعمال ناپسند ما می‌باشد چنان که خداوند می‌فرماید: «وَ ما أَصابَکُمْ مِنْ مُصیبَةٍ فَبِما کَسَبَتْ أَیْدیکُمْ وَ یَعْفُوا عَنْ کَثیرٍ»8.

 اسرار دیگری نیز راجع به بلاهایی که بر مؤمن وارد می‌شود هست که از سخنان معصومین‌علیهم السلام استفاده می‌شود.

 1-

 امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: «سخت‌ترین بلاها مربوط به پیامبران‌علیهم السلام است و پس از آنان مؤمنین - به هر اندازه نزدیک‌تر به پیامبران باشند - بلای مناسب با شأن خود را خواهند داشت.»9

 2-

و فرمود: «پاداش بزرگ، با بلای بزرگ خواهد بود و خداوند هیچ مردمی را دوست نمی‌دارد جز آن که آنان را مبتلا خواهد نمود.»10

 3-

امام باقرعلیه السلام می‌فرماید: «هنگامی که خداوند بنده‌ای را دوست می‌دارد بلاهای فراوانی بر سر او می‌ریزد و چون دعا می‌کند خطاب می‌شود: "لبّیک، اگر می‌خواهی - من قادر بر اجابت تو هستم - تو را نجات می‌دهم و لکن اگر صبر کنی پاداش آن در آخرت برای تو بهتر خواهد بود".»11

 4-

 رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: «پاداش بزرگ در مقابل بلای بزرگ است و هنگامی که خداوند بنده‌ای را دوست می‌دارد او را به بلای بزرگی مبتلا می‌کند، پس اگر خشنود بود خدا نیز از او خشنود می‌شود و اگر خشم نمود خداوند نیز به او خشم می‌نماید.»12

 5-

 امام باقرعلیه السلام فرمود: «مؤمن در دنیا به اندازه دیانتش بلا می‌بیند.»13

 6-

 امام صادق‌علیه السلام فرمود: «مؤمن به منزله کفّه ترازو می‌باشد، هر چه بر ایمان او افزوده شود بر بلای او نیز افزوده می‌شود.»14

 7-

 و فرمود: «چهل روز برای مؤمن نمی‌گذرد جز این که حادثه غمباری برای او رخ می‌دهد و سبب تنبّه او می‌شود.»15

 8-

 امام باقرعلیه السلام فرمود: «...مؤمن به هر بلایی مبتلا می‌شود، [ و به گونه‌ای ممکن است بمیرد] جز این که خودکشی نمی‌کند.»16

 9-

 امام صادق‌علیه السلام سه مرتبه فرمود: «مؤمن نزد خداوند مقام بلندی دارد، [او به قدری از خدای خود راضی است که] خداوند او را گرفتار بلا می‌کند و یکایک اعضای بدن او را از او می‌گیرد و او خدا را بر این بلا ستایش می‌کند.»17

 10-

 و فرمود: «اهل حقّ همواره در بلا و سختی به سر می‌برند [جز این که ]مدّت بلای آنان کوتاه است و پس از آن [در بهشت] عافیت طولانی خواهند داشت.»18

 11-

 و فرمود: «خداوند مؤمن را از بلاها و فتنه‌ها ایمن نخواهد نمود و لکن او را از گمراهی و شقاوت ایمن می‌نماید.»19

 12-

و فرمود: «خداوند مؤمن را به هر بلایی گرفتار می‌نماید و به هر مرگی او را می‌گیرد و لکن او را مبتلای به جنون نمی‌کند.» سپس فرمود: «مگر نمی‌بینی خداوند چگونه شیطان را بر مال و فرزندان و اهل و خانواده و همه چیز ایّوب‌علیه السلام مسلّط نمود و لکن او را بر عقل او مسلّط ننمود تا بتواند موحّد و خداشناس باشد.»20

 13-

 روزی رسول خداصلی الله علیه وآله به اصحاب خود فرمود: «ملعون است هر مالی که زکات آن داده نشود، ملعون است هر بدنی که زکات آن داده نشود، و لو در هر چهل روز یک مرتبه.» گفته شد: یا رسول اللَّه! زکات مال را شناختیم، زکات بدن چیست؟

 فرمود: «زکات بدن این است که بلا و آفتی پیدا کند.» پس صورت شنوندگان از این خبر متغیّر شد، رسول خداصلی الله علیه وآله چون چنین دید فرمود: «مقصود من این است که مؤمن باید در هر چهل روزی خراشی بر بدن او وارد شود و یا بر زمین بخورد و یا بیماری پیدا کند و یا خاشاکی بر بدن او فرو رود و یا آسیبی همانند این‌ها را ببیند...»21

 14-

 امام صادق‌علیه السلام می‌فرماید: «مؤمن به قدری مورد عنایت خداوند است که اگر از خدای خود بهشت را با آنچه در آن است طلب کند، خداوند به او خواهد داد بدون این که از ملک او چیزی کم شود؛ کافر نیز به قدری نزد خداوند بی‌ارزش و پست است که اگر همه دنیا را با آنچه در آن است از خداوند بخواهد خداوند به او خواهد داد بدون این که از ملک او چیزی کم شود.»

 سپس فرمود: «خداوند همواره به بنده مؤمن خود توجّه دارد [و به عنوان هدیّه و تحفه] بلا و مصیبت را از او دریغ نمی‌کند همانند این که شخص غایب چون از سفر باز می‌گردد برای اهل خود تحفه‌ای می‌آورد، و خداوند برای مؤمن همانند طبیبی که مریض خود را از چیزهایی پرهیز می‌دهد، مؤمن را از دنیا پرهیز می‌دهد.»22

 15-

 امیرالمؤمنین‌علیه السلام می‌فرماید: «احدی از شماها نباید بگوید: "خدایا من به تو پناه می‌برم از فتنه"، چرا که هر کسی گرفتار فتنه و آزمایش است و لکن اگرمی‌خواهد پناه به خدا ببرد، از مضلاّت فتن یعنی از فتنه‌های گمراه کننده به خدا پناه ببرد، چرا که خداوند می‌فرماید: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُکُمْ وَ أَوْلادُکُمْ فِتْنَةٌ...»23

ما فتنه‌های زمان رسول خداصلی الله علیه وآله و بعد از آن حضرت را در کتاب «پیامبر اعظم‌صلی الله علیه وآله» و کتاب «أسوة النّساء» و کتاب‌های دیگر بیان نموده‌ایم و اکنون اشاره‌ای به فتنه‌های بعد از رسول خداصلی الله علیه وآله و فتنه‌های آخر الزّمان و ابتلاءات مؤمن در دوران غیبت حضرت بقیّة اللَّه‌علیه السلام می‌نماییم.

پی نوشتها

بقرة / 214. ۱

عنکبوت / 2 - 3.2

 نهج البلاغه: / 99، خطبه 50 . 3

عنکبوت / 2 – 3. 4

 بقرة / 214. 5

بحارالأنوار: 68 / 72. 6

آل عمران / 186. 7

 شوری / 30. 8

کافی: 2 / 252. 9

همان. 10

همان / 253. 11

 کافی: 2 / 253. 12

همان.13

همان / 254.14

همان.15

همان.16

همان.17

بحارالأنوار: 2 / 255.18

همان.19

کافی: 2 / 256.20

همان / 258.21

همان.22

انفال / 28.23