فتنه بنی عباس

فتنه بنی‌عبّاس

 محمّد بن ابراهیم نعمانی در کتاب غیبت خود درباره حوادث و فتنه‌های قبل از قیام حضرت مهدی‌علیه السلام روایاتی را نقل نموده که به برخی از آنها اشاره می‌شود.

 1-

 امام صادق‌علیه السلام فرمود: «روزی پیامبر خداصلی الله علیه وآله در قبرستان بقیع نشسته بود؛ ناگاه امیرالمؤمنین علی‌علیه السلام نزد او آمد و سلام کرد و رسول خداصلی الله علیه وآله او را در طرف راست خود نشاند، سپس جعفر بن ابی برادر امیرالمؤمنین‌علیهما السلام آمد و سلام کرد و رسول خداصلی الله علیه وآله او را در طرف چپ خود نشاند، سپس عبّاس عموی رسول خداصلی الله علیه وآله آمد و سلام کرد و آن حضرت او را مقابل خود نشاند.

 سپس رسول خداصلی الله علیه وآله روی مبارک به علی‌علیه السلام نمود و فرمود: یا علی!

می‌خواهی بشارتی به تو بدهم؟ علی‌علیه السلام عرض کرد: آری. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: لحظه‌ای پیش جبرئیل نزد من آمد و به من خبر داد: آن امام قائمی که در آخرالزّمان قیام می‌کند و زمین را پر از عدل و داد می‌نماید [ پس از آن که پر از ظلم و جور شده باشد] از ذرّیّه تو و از فرزندان حسین‌علیه السلام می‌باشد. امیرالمؤمنین‌علیه السلام عرض کرد: یا رسول اللَّه! هر خیری به ما می‌رسد به دست مبارک شما می‌باشد.

 سپس رسول خداصلی الله علیه وآله روی مبارک به جعفر بن أبی‌طالب نمود و فرمود: لحظه‌ای پیش جبرئیل نزد من آمد و به من خبر داد: آن کسی که پرچم را به دست قائم [ ما اهل البیت‌علیهم السلام] می‌دهد از ذرّیّه تو است آیا می‌دانی او کیست؟ جعفر گفت: خیر. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: او کسی است که صورتش مانند ماه درخشان، و دندان‌هایش مانند ارّه، و شمشیرش مانند شعله آتش است، و چون وارد لشکر می‌شود ذلیل است و چون خارج می‌گردد عزیز خواهد بود، و جبرئیل و میکائیل او را در برمی‌گیرند و از او حمایت می‌کنند.

 سپس رسول خداصلی الله علیه وآله روی مبارک خود را به عبّاس نمود و فرمود: ای عموی رسول خدا آیا می‌خواهی خبری که جبرئیل درباره تو به من گفت را به تو بگویم؟ عبّاس گفت: آری. رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: جبرئیل به من گفت: وای به حال ذرّیّه تو از فرزندان عبّاس. پس عبّاس عرض کرد: یا رسول اللَّه! اجازه می‌دهید من از این پس از زن‌ها دوری کنم؟ رسول خداصلی الله علیه وآله فرمود: این چیزی است که از تقدیر خدا گذشته است.»1

 2-

 اصبغ بن نباته گوید: امیرالمؤمنین‌علیه السلام فرمود: «یکصد و پنجاه سال دیگر حوادثی رخ خواهد داد، در آن زمان حکّام مردم کافر خواهند بود، و امین‌های آنان خیانتکار، و عرفای آنان فاسق‌اند، تاجرها زیادند و لکن درآمد آنان ناچیز است، ربا آشکار می‌شود، اولاد زنا فراوان می‌گردد، ارتباطهای نامشروع زیاد می‌شود، اعمال نیک را ناپسند می‌شمارند، مردها به پسرهای امرد رو می‌آورند، زن‌ها به زن‌ها اکتفا می‌کنند [ و با مردان ازدواج نمی‌نمایند] مردها نیز به مردها اکتفا می‌کنند [ و با زن‌ها ازدواج نمی‌کنند].» پس شخصی به امیرالمؤمنین‌علیه السلام گفت: یا امیرالمؤمنین در چنین زمانی چه باید کرد؟ امیرالمؤمنین‌علیه السلام فرمود: «از چنین مردمی باید فرار نمود و فرار نمود.»

 سپس فرمود: «عدل [ و رحمت] خداوند همواره بر این امّت گسترده است تا زمانی که علمای آنان به حکّام جور مایل نشوند و نیکان آنان همواره از فجّارشان نهی از منکر نمایند و اگر از حکّام جور جدا نشدند و نهی از منکر نکردند و تنها از اهل منکر دوری جستند و به گفتن "لا إله إلّا اللَّه" اکتفا نمودند خداوند در عرش خود می‌گوید: "شما دروغ می‌گویید و لا إله إلّا اللَّه شما پذیرفته نیست".»2

 فسادهای حکومت‌های بنی‌عبّاس به قدری بوده که امام‌علیه السلام فرموده است باید از مردم آن زمان فرار کنید و فرار کنید !!

 3-

 محمّد بن مسلم گوید: امام صادق‌علیه السلام فرمود: «نزدیک قیام حضرت مهدی‌علیه السلام نشانه‌هایی است، و خداوند بندگان مؤمن خود را به بلاهایی آزمایش می‌نماید.»3

محمّد بن مسلم می‌گوید: گفتم: چگونه آزمایش می‌شوند؟ فرمود: «همین‌گونه که خداوند در آیه شریفه قرآن بیان نموده است: «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ»4.»

 سپس فرمود: «خداوند شما مؤمنین را در اواخر حکومت بنی‌عبّاس به گرسنگی و گرانی و از بین رفتن اموال و فساد تجارت و بی‌درآمدی و از دست دادن فرزندان و مرگ‌های سریع و ناگهانی و کمیابی برکات زمین نسبت به میوه‌های درختان و زراعت آزمایش خواهد نمود، و در آن زمان - که نزدیک قیام حضرت مهدی‌علیه السلام می‌باشد - به صابرین بشارت داده شده است.»

محمّد بن مسلم می‌گوید: سپس امام صادق‌علیه السلام فرمود: «این تأویل آیه مبارکه فوق است و تأویل قرآن را جز خدا و راسخین فی العلم یعنی معصومین‌علیهم السلام کسی نمی‌داند.»5

 روایت فوق شامل این زمان‌ها نیز می‌شود و این بلاها غیر از این که نشانه ظهور و قیام حضرت مهدی‌علیه السلام است نتیجه فسادها و گناهانی است که قبل از ظهور آن حضرت شایع و فراوان است. از این‌رو، ابوبصیر می‌گوید: امام صادق‌علیه السلام فرمود: «نزدیک قیام حضرت مهدی‌علیه السلام سالی خواهد آمد که مردم در آن سال گرفتار گرسنگی و ترس شدید از کشته شدن هستند، و اموال و فرزندان و ثمرات و برکات آسمان را از دست می‌دهند، و این معنا را خداوند در آیه شریفه «وَ لَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَیْ‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَ الْجُوعِ وَ نَقْصٍ مِنَ الْأَمْوالِ وَ الْأَنْفُسِ وَ الثَّمَراتِ وَ بَشِّرِ الصَّابِرینَ»6 بیان نموده است، و این تأویل آیه می‌باشد و تأویل قرآن را جز راسخین فی العلم کسی نمی‌داند.»7

گر چه همواره خطّ بنی‌امیّه و بنی‌عبّاس در مقابل خطّ خاندان نبوّت و اهل بیت رسول اللَّه‌ صلی الله علیه وآله بوده است، و پیروان این دو خطّ یعنی خطّ اهل باطل و خطّ اهل حقّ مقابل یکدیگر قرار دارند، از این‌رو، به ما سفارش شده است که از خطّ خاندان نبوّت‌علیهم السلام خارج نشویم و در هر شبانه‌روز در نمازهای واجب خود ده مرتبه بگوییم: «اِهْدِنَا الصِّراطَ الْمُسْتَقیمَ * صِراطَ الَّذینَ أَنْعَمْتَ عَلَیْهِمْ غَیْرِ الْمَغْضُوبِ عَلَیْهِمْ وَ لاَ الضّالین»

 و در دعاهای معصومین‌علیهم السلام نیز فراوان سفارش شده است که همواره بگوییم: «اَللَّهُمَّ عَرِّفْنِی نَفْسَک...»، و «اَللَّهُمَّ اهْدِنِی مِنْ عِنْدِک...»، و «یا اَللَّهُ یا رَحْمانُ یا رَحِیمُ یا مُقَلِّبَ الْقُلُوبِ ثَبِّتْ قَلْبِی عَلی دِینِک...»، و «اَللَّهُمَّ إِنِّی أَسْأَلُکَ الْأَمْنَ وَ الْإِیمانَ بِکَ وَ التَّصْدِیقَ بِنَبِیِّکَ وَ الْعافِیَةَ مِنْ جَمِیعِ الْبَلاءِ وَ الشُّکْرَ عَلَی الْعافِیَةِ وَ الْغِنی عَنْ شِرارِ النَّاسِ».

 و دعاهای فراوان دیگری که در آخرالزّمان برای حفظ دین باید خوانده شود.

فی الکافی بسنده عَنِ ابْنِ أَبِی‌یَعْفُورٍ قالَ: سَمِعْتُ أَباعَبْدِاللَّهِ عَلَیْهِ السَّلام یَقُولُ: وَیْلٌ لِطُغاةِ الْعَرَبِ، مِنْ أَمْرٍ قَدِ اقْتَرَبَ، قُلْتُ: جُعِلْتُ فِداکَ کَمْ مَعَ الْقائِمِ مِنَ الْعَرَبِ؟ قالَ: نَفَرٌ یَسِیرٌ، قُلْتُ: وَ اللَّهِ إِنَّ مَنْ یَصِفُ هذَا الْأَمْرَ مِنْهُمْ لَکَثِیرٌ، قالَ: لابُدَّ لِلنَّاسِ مِنْ أَنْ یُمَحَّصُوا وَ یُمَیَّزُوا وَ یُغَرْبَلُوا وَ یُسْتَخْرَجُ فِی الْغِرْبالِ خَلْقٌ کَثِیرٌ

عبداللَّه بن أبی‌یعفور می‌گوید: از امام صادق‌علیه السلام شنیدم که فرمود: «وای بر حاکمان طغیان‌گر عرب از فتنه‌هایی که به همین زودی گرفتار آن خواهند شد.» گفتم: فدای شما شوم، از عرب‌ها چه مقدار با حضرت مهدی‌علیه السلام خواهند بود؟ امام‌علیه السلام فرمود: «عدّه کمی از آنان با او خواهند بود.» گفتم: «به خدا سوگند افراد زیادی سخن از حضرت مهدی‌علیه السلام می‌گویند؟!» فرمود: «بدون شکّ مردم باید آزموده و غربال بشوند و چون غربال می‌شوند بسیاری از آنان از غربال خارج خواهند شد [ و در کنار آن حضرت نخواهند ماند].»8

 شاید مقصود از فتنه‌هایی که حکّام عرب [ یعنی بنی‌عبّاس] گرفتار آن شدند و خود را هلاک و تباه نمودند حوادثی بوده که بین آنان و بنی‌هاشم رخ داده است و در آن حوادث آنان دین خود را از دست داده‌اند.

 از این‌رو، معمّر بن خلّاد می‌گوید: امام کاظم‌علیه السلام در تفسیر آیه شریفه «الم * أَ حَسِبَ النَّاسُ أَنْ یُتْرَکُوا أَنْ یَقُولُوا آمَنَّا وَ هُمْ لا یُفْتَنُونَ»9

 فرمود: «آیا تو می‌دانی مقصود از فتنه در این آیه چیست؟» گفتم: فدای شما شوم آنچه ما از سخنان شما گرفته‌ایم این است که فتنه در این آیه، فتنه در دین است. فرمود: «[ آری] آنان آزموده

می‌شوند مانند این که طلا [ در آتش] آزموده و خالص می‌شود.»10

 در مورد مردم زمان حکومت ظاهری امیرالمؤمنین‌علیه السلام نیز نقل شده که امیرالمؤمنین‌علیه السلام بعد از کشته شدن عثمان فرمود: «ای مردم شما باز همانند فتنه‌ای که بعد از رسول خداصلی الله علیه وآله رخ داد و آزموده شدید، امروز نیز همان‌گونه آزموده می‌شوید.» سپس فرمود:

«سوگند به خدایی که پیامبرش را به رسالت مبعوث نمود شما زیر و رو و غربال خواهید شد و پایین‌ها بالا می‌روند و بالاها پایین می‌آیند؛ آنان که قبلاً عقب مانده بودند اکنون سبقت می‌گیرند و آنان که قبلاً سبقت گرفته بودند اکنون عقب می‌مانند.» تا این که فرمود: «به خدا سوگند من هرگز دروغ نمی‌گویم و حقیقتی را پنهان نمی‌کنم همانا این خبر از پیش [ از ناحیه رسول خداصلی الله علیه وآله] به من داده شده است.» 11

1. نهج البلاغة دشتی، خطبه 98

غیبت نعمانی / 248.2

 غیبت نعمانی / 248.3

بقرة / 155.4

 غیبت نعمانی / 250.5

بقرة / 155.6

غیبت نعمانی / 251.7

 کافی: 1 / 370.8

9.عنکبوت / 1 و 2

کافی: 1 / 370.10

همان / 369.11